Een paar dagen terug kwamen de term al ’s voorbij: het Broodje Aapverhaal en de urban legend. Ze passen in een hele traditie van wat we vroeger ‘volksverhalen’ noemden: verhalen die, soms generatie op generatie, rondzongen. Zijn de oorspronkelijke volksverhalen inmiddels cultuuruiting geworden, de verhalen die nu ontstaan zijn dat (nog?) niet.
Op het Internet staan dergelijke verhalen bekend als meme. Op Wikipedia vind je daarvan deze definitie:
Een meme is een begrip uit de memetica en betekent een idee dat zich onder informatiedragers verspreidt (tot nu toe voornamelijk menselijke hersenen en sociale netwerken), en wordt ook wel omschreven als een besmettelijk informatiepatroon. In meer specifieke termen: een meme is een zichzelf vermeerderende eenheid van de culturele evolutie, zoals een gen de eenheid is van de biologische evolutie.
Dat zal velen niet direct aanspreken als een makkelijk toegankelijke definitie. Dan is die van ‘Internetmeme’ een stuk helderder:
(…) een concept (…) dat zich via het internet van persoon tot persoon verspreidt. De term refereert aan het concept van meme, hoewel deze term een veel bredere categorie van culturele informatie aanduidt. Internetmemen zijn grofweg te verdelen in de volgende categorieën:
– broodjeaapverhalen en hoaxes,
– afbeeldingen en bewerkte afbeeldingen,
– referenties naar populaire cultuur,
– reclame en advertenties,
– ongewilde beroemdheden en
– schaamteloze zelfpromotie.Een meme kan zich verspreiden in de vorm van een foto, video- of audiobestand, gerucht, citaat… via elk internetkanaal dat vrijwillig delen toelaat. Een internetmeme kan “blijven plakken” waardoor deze nog vaak gebruikt wordt. Het gebeurt echter meestal dat de memen gewoon niet meer gebruikt en vergeten worden.
Volgens Lauren Ancel Mayers, professor biologie aan de universiteit van Texas, verspreiden memen zich via de “online social networks” op een gelijke manier zoals ziekten dit doen onder de bevolking. Dit is de basis van virale marketing, een marketingtechniek waarbij campagnes proberen een meme te creëren.
Hoe dat opvlammen en weer uitdoven gaat, kun je zien in visualisatie van de Engelse krant The Guardian. Het is een dynamische visualisatie. Doodzonde dus om die verder plat te slaan dan in onderstaand plaatje. Maar als je daarop clicks, ga je hier naartoe. Een aanrader! Wel weer hier terugkeren, want deze blogpost gaat verder.
Twee woorden in bovenstaand plaatje verdienen meer aandacht: rumour en unsubstantiated. Hoe bepaal je in vredesnaam of iets wáár is? Zeker in de razendsnelle wereld van social media is dat knap lastig. Natuurlijk, je kunt afgaan op de bron: is het iemand die je goed kent en vertrouwt? Maar ja, ook die kan weleens een misser maken. En de ellende is dat een onwaar verhaal heel lastig is te corrigeren, laat staan terug te halen. Geruchten tieren welig in zo’n klimaat.
Startend in Zite kwam ik via via via op de Tumblr Is Twitter Wrong? van Tom Phillips. Die is gestart als initiatief om via social media circulerende informatie, zoals afbeeldingen, op echtheid te toetsen. En met de vloed aan foto’s naar aanleiding van de klap die superorkaan Sandy aan New York en omgeving uitdeelde, is die toets erg nuttig gebleken.
In het verlengde van Is Twitter Wrong? is ook The Atlantic een dienst begonnen om valse van echte foto’s te scheiden. Ook die weblokatie is de moeite van het bekijken waard.
De vraag die in beide gevallen, en vaker, wordt gesteld, is die naar het toetsen van informatie. Hoe doe je dat? Voor de geschreven verhalen heb je toetsingsbronnen. Snopes is er zo een, waar je kunt opzoeken of gevonden informatie al dan niet klopt. Maar voor beeld was er zoiets niet. En ‘dus’ ontstond InstaSnopes van The Atlantic.
Een oplossing die wordt geopperd, is het inrichten van een publieke dienst waar waar van onwaar kan worden gescheiden (iets zoals bovenstaande Mediagazer). Een dienst die vooral handig en van belang is in crisissituaties, waarin veel informatie ongecontroleerd gaat rondzingen. Dan is het erg waardevol als er een plek is waar die controle wel plaatsvindt.
En laat die nu worden voorgesteld: WarningWire. Filter failure?!
"Me dunkt..." 