Als je, zoals ik, vrijwilligerswerk doet, loop je altijd wel ergens tegenaan. Je hoort nog eens wat. Je ziet nog eens wat. En je denkt geregeld dat je eigenlijk nog meer zou moeten doen.
In Leiden doe ik een paar dingen, waaronder het vervoeren van mensen naar en van de dagbesteding van een verzorgingshuis. Allemaal mensen, ik blogde het al eerder, die nog thuis wonen, maar die er een paar keer per week even uit willen. Of moeten. Want in het geval van een partner met een ernstige vorm van vergeetachtigheid is een of twee dagen rust kapitalen waard voor zo’n mantelzorger. Zoveel word je héél snel duidelijk: het is vermoeiend deze mensen de hele dag om je heen te hebben, hoe lief en aardig ze ook zijn.
Meestal rijd je een vaste route. De onze – die met de beroemde Soufi die nog steeds geen woonruimte heeft – voert langs vijf adressen. De mensen die we ophalen, zijn niet zo spraakzaam als de mensen die we vandaag moesten halen. Want vandaag reed ik, met een andere chauffeur, een andere route. De bus zat met zes personen, uit alle delen van de stad, helemaal vol. De dubbelklapbare rolstoel van één passagier moest worden klemgezet tussen de achterste stoelen. Dat gaat goed, hoor. Zonder hinder. Maar als het regent en je haast hebt om droog te staan, is dat allemaal wat moeizaam manoeuvreren daarbinnen. Wel gezellig.
In tegenstelling tot onze vaste passagiersbezetting was het vandaag een all girls-rit. Omdat de bussen vaste ritten rijden, neemt een bus altijd min of meer dezelfde groep mee; in elk geval op vaste weekdagen. De mensen kennen elkaar dus. En dat merk je.
Zoals overal in groepen zijn er voorkeuren te herkennen. Er zijn mensen die zich wat afsluiten voor de rest. Er zijn mensen die naar elkaar toetrekken. En er zijn verhalen.
Verhalen over vroeger, over het leven en over het nu. En vandaag vielen ze me (weer) op, die verhalen. Want erin zit een boodschap waarvan ik me de afgelopen jaren geregeld heb afgevraagd of beleidmakers en politici zich dat wel realiseren. Zou ik, heel venijnig, ook de vraag kunnen stellen wat zij eigenlijk in hun eigen leven dóen voor oude mensen, zoals hun ouders. Vraag ik me af wat ze déden voor hun ouders in die laatste fase van het leven die ouderdom heet.
Want die verhalen zijn niet bepaald opwekkend.
Niet dat de vertellers er moeilijk over doen. Dat past niet bij oud worden: klagen of vragen. Dat is wellicht ook precies de crux in een wereld die bestaat bij de gratie van mondigheid. De mensen die ik tegenkom, spreken indirect over hun wensen. Je moet goed luisteren om het te horen.
Maar als je even de tijd neemt om mee te luisteren, dan kun je horen hoe alleenstaande oudere dames het hebben over hun volwassen kinderen die “weinig tijd voor me hebben. Maar ja, die hebben ook een eigen gezin.”. Dan hoor je van zoons waar de moeder “niet zoveel aan heeft” nu. Dan hoor je van volwassen mannen en vrouwen die hún problemen bespreken met hun moeder (opvallend genoeg heb ik er nog geen man over gehoord). Maar moeder kán niets meer. Dan hoor je van een ouder echtpaar dat, letterlijk en figuurlijk, op elkáár steunend overeind blijft. Dan hoor je de belasting op de nog gezonde partner.
De werkelijkheid van je ouders: vraag ze eens wat ze ervan vinden. Ik ben bang dat je geen eerlijk antwoord krijgt, want tot last willen ze niet zijn. Voor geen goud. Maar ik zou het wel prettig vinden als je je probeert voor te stellen hoe het is zoals zij nu leven. Ook als je nog goed van geest bent, vief en kwiek: hoe is het leven? Met wie en met welke kwaliteit?
De hoop dat het tij gekeerd zal worden en de zorg voortvarend wordt opgebouwd voor en rond de zorgvrager, heb ik een beetje opgegeven. Degenen die daarover lijken te beslissen, leven in een bubble, in een illusie van kengetallen zonder emotie.
De enige genoegdoening, hoe verkeerd ook, is de gedachte dat ook zij ooit zonder enige hulp, eenzaam en alleen, oud zullen zijn.
"Me dunkt..." 